شیر خشک یکی از منابع اصلی تغذیه برای نوزادانی است که به دلایل مختلف از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند. یکی از نکات مهم در تغذیه نوزاد با شیر خشک، دمای مناسب آن است. دادن شیر خشک سرد یا خیلی داغ می‌تواند عوارض مختلفی برای نوزاد به همراه داشته باشد. در این مقاله به بررسی عوارض احتمالی هر دو حالت و راه‌های جلوگیری از آن‌ها می‌پردازیم.
علت اهمیت دمای شیر خشک نوزاد چیست؟
دمای شیر خشک اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند بر راحتی و سلامت نوزاد تأثیر بگذارد. دلایل اصلی اهمیت دمای شیر خشک شامل موارد زیر است:
۱. پیشگیری از سوختگی
شیر خشک بسیار داغ ممکن است باعث سوختگی دهان و گلوی نوزاد شود. پوست نوزادان و بافت‌های داخلی آن‌ها بسیار حساس هستند و مصرف شیر بیش از حد گرم می‌تواند به بافت‌های نرم آسیب برساند.
۲. تاثیر بر دستگاه گوارش
شیر سرد ممکن است به دستگاه گوارش نوزاد فشار وارد کند و باعث مشکلاتی مانند نفخ، دل‌درد و ناراحتی‌های گوارشی شود. نوزادان به دمای یکنواخت شیر عادت دارند و تغییرات دما ممکن است باعث بی‌قراری یا کاهش اشتها شود.
۳. حفظ ارزش تغذیه‌ای شیر
شیر خشک اگر در دمای بیش از حد گرم شود، ممکن است برخی از مواد مغذی خود را از دست بدهد. مواد مغذی مهم مانند ویتامین‌ها و پروتئین‌ها ممکن است در دمای بالا تخریب شوند که این می‌تواند به کاهش ارزش تغذیه‌ای شیر منجر شود.
۴. تنظیم دمای بدن نوزاد
نوزادان توانایی کافی برای تنظیم دمای بدن خود را ندارند. مصرف شیر بسیار سرد ممکن است باعث کاهش دمای بدن نوزاد و ایجاد مشکلاتی مانند سرد شدن بدن شود. از طرف دیگر، شیر بسیار داغ ممکن است دمای بدن نوزاد را به شدت افزایش دهد و به بروز تب یا تعریق منجر شود.
۵. راحتی در تغذیه
شیر با دمای مناسب (حدود ۳۶ تا ۳۷ درجه سانتی‌گراد) به راحتی مصرف می‌شود و نوزاد با میل بیشتری آن را می‌خورد. این موضوع به ویژه برای نوزادانی که تازه تغذیه با شیر خشک را شروع کرده‌اند یا به هر دلیلی حساسیت بیشتری دارند، بسیار مهم است.
دمای مناسب شیر خشک برای نوزادان چقدر است؟
برای جلوگیری از عوارض ناشی از شیر خشک سرد یا داغ، بهترین دما برای شیر خشک، دمای بدن است که معمولاً حدود ۳۶ تا ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. برای اطمینان از دمای مناسب، می‌توانید چند قطره از شیر را روی مچ دست خود بریزید؛ شیر باید به اندازه‌ای گرم باشد که احساس گرما نکنید، اما سرد هم نباشد و نیز پس از ریختن داخل شیشه شیر نوزاد موجب داغ شدن بیش از حد شیشه نگردد.
عوارض دادن شیر خشک سرد به نوزاد
استفاده از شیر خشک با دمای سرد تر از حد مجاز می تواند عوارش ناخوشایندی را برای نوزادان در پی داشته باشد که در ادامه به آن ها پرداخته ایم:
الف) ناراحتی گوارشی
شیر سرد ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش نوزاد شود. دستگاه گوارشی نوزاد در ماه‌های اول زندگی هنوز به طور کامل تکامل نیافته است و به دمای ثابت و مناسب شیر نیاز دارد. شیر سرد می‌تواند باعث نفخ، دل‌درد و افزایش تولید گاز شود که ممکن است نوزاد را دچار ناراحتی کند.
ب) کاهش اشتها
شیر سرد ممکن است اشتهای نوزاد را کاهش دهد و منجر به عدم مصرف کامل شیر شود. نوزادانی که شیر سرد می‌خورند، ممکن است شیر را با میل کمتری مصرف کنند و این موضوع می‌تواند باعث کاهش میزان تغذیه مورد نیاز روزانه آن‌ها شود.
ج) کاهش گرمای بدن
نوزادان به دلیل اینکه سیستم تنظیم دمای بدنشان هنوز کامل نشده است، به دمای مناسب برای شیر نیاز دارند. مصرف شیر سرد ممکن است باعث کاهش دمای بدن نوزاد و سرد شدن آن شود، که این موضوع به ویژه در نوزادان تازه متولد شده می‌تواند خطرناک باشد.
دادن شیر خشک داغ به نوزاد چه عوارضی دارد؟
علاوه بر شیر خشک سرد، شیر خشک با دمای بالا نیز برای نوزاد مضر است و علاوه بر سوزاندن دستگاه گوارشی وی، موجب بروز مشکلات دیگری نیز می شود که در ادامه آمده است.
الف) سوختگی دهان و گلو
یکی از مهم‌ترین عوارض شیر داغ، خطر سوختگی بافت‌های دهان و گلو است. دهان و گلوی نوزادان بسیار حساس است و دمای بالای شیر می‌تواند به سوختگی شدید منجر شود که دردناک و خطرناک است. حتی ممکن است نوزاد در اثر این سوختگی‌ها از خوردن شیر اجتناب کند.
ب) تأثیر بر ارزش تغذیه‌ای شیر
شیر بسیار داغ می‌تواند برخی از مواد مغذی موجود در شیر خشک را تخریب کند. برخی ویتامین‌ها و پروتئین‌ها در دمای بالا از بین می‌روند و ممکن است ارزش تغذیه‌ای شیر کاهش یابد. این موضوع می‌تواند بر رشد و سلامت نوزاد تأثیر منفی داشته باشد.
ج) خطر افزایش دمای بدن نوزاد
اگر نوزاد شیر بسیار داغ مصرف کند، ممکن است دمای بدنش افزایش یابد و این می‌تواند به مشکلاتی مانند تب یا تعریق بیش از حد منجر شود. نوزادان به تنظیم دمای بدن حساس هستند و تغییرات ناگهانی دما برایشان خطرناک است.
معرفی چند روش مناسب گرم کردن شیر خشک نوزادان
بنابر توصیه متخصصین کودک، توصیه تیم مجرب جهان درمان برای سهولت گرم کردن شیر خشک نوزاد، استفاده از روش های زیر است:
الف) استفاده از گرم‌کننده شیر (Bottle Warmer)
گرم‌کننده‌های مخصوص شیر خشک یکی از روش‌های مطمئن برای رسیدن به دمای مناسب هستند. این دستگاه‌ها شیر را به طور یکنواخت و بدون خطر افزایش دمای بیش از حد گرم می‌کنند.
ب) روش بن‌ماری (Water Bath)
قرار دادن شیشه شیر در ظرف آب گرم نیز می‌تواند شیر را به دمای مناسب برساند. مراقب باشید که شیشه شیر را مستقیماً در آب جوش قرار ندهید، زیرا این کار می‌تواند باعث افزایش دمای شیر و از دست رفتن مواد مغذی آن شود.
ج) عدم استفاده از مایکروویو
گرم کردن شیر در مایکروویو توصیه نمی‌شود، زیرا مایکروویو ممکن است به طور نابرابر شیر را گرم کند و نقاط داغی در شیر ایجاد کند که خطر سوختگی نوزاد را افزایش می‌دهد.
علائم نشان دهنده ی دمای نامناسب شیر خشک کدام اند؟
علائم نشان‌دهنده دمای نامناسب شیر خشک می‌تواند به سرعت توسط نوزاد بروز کند. در ادامه، علائمی که نشان می‌دهند شیر یا بسیار سرد یا بیش از حد داغ است، ذکر شده‌اند:
- گریه یا واکنش ناگهانی نوزاد: اگر نوزاد بلافاصله پس از تماس با شیشه شیر شروع به گریه یا عقب کشیدن کند، این می‌تواند نشانه‌ای باشد که شیر بیش از حد داغ است.
- تحریک دهان و پوست: شیر داغ ممکن است باعث قرمزی یا التهاب اطراف دهان یا لب‌های نوزاد شود. همچنین، نوزاد ممکن است دهان خود را زیاد باز کند یا تلاش کند شیر را بیرون بریزد.
- بی‌اشتهایی ناگهانی: اگر نوزاد به طور غیرمنتظره‌ای از خوردن شیر امتناع کند، ممکن است دمای شیر نامناسب و بیش از حد گرم باشد.
- ناراحتی گوارشی: نوزادانی که شیر سرد می‌خورند ممکن است دچار نفخ، دل‌درد یا بی‌قراری شوند.
- کندی در خوردن شیر: اگر نوزاد به‌طور غیرمعمول شیر را آهسته یا بی‌میل مصرف کند، ممکن است شیر سرد باشد و او برای هضم آن به مشکل بربخورد.
- تغییرات دمای بدن نوزاد: در صورتی که شیر بیش از حد سرد باشد، ممکن است دمای بدن نوزاد پایین بیاید و او احساس سردی کند. همچنین مصرف شیر بیش از حد داغ می‌تواند دمای بدن نوزاد را افزایش دهد و منجر به تعریق یا تب شود.
نتیجه‌گیری
علائم نشان‌دهنده دمای نامناسب شیر خشک شامل واکنش‌های فوری نوزاد مانند گریه، بی‌اشتهایی، یا تغییرات در دمای بدن است. بررسی دمای شیر قبل از تغذیه نوزاد و استفاده از روش‌های مناسب برای گرم کردن آن می‌تواند از این مشکلات جلوگیری کند.
