شیر خشک یکی از مهم‌ترین منابع غذایی برای نوزادان است و در شرایطی که شیر مادر در دسترس نیست یا به دلایل پزشکی نمی‌توان از آن استفاده کرد، به‌عنوان جایگزین استفاده می‌شود. اما گاهی اوقات، شیر خشک می‌تواند حاوی مواد مضر یا آلوده‌ای باشد که می‌تواند منجر به مسمومیت نوزاد شود.
علل مسمومیت نوزاد با شیر خشک چیست؟
برخی از مهم ترین دلایل مسموم شدن شیر خشک نوزاد که تاکنون توسط متخصصین کودک شناسایی شده است، شامل موارد زیر استک
- آلودگی میکروبی:
- باکتری‌ها: میکروب‌هایی مانند سالمنلا، اشریشیا کلی و لیستریا می‌توانند از طریق فرآیند تولید یا نگهداری شیر خشک وارد آن شوند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث عفونت‌های جدی در نوزادان شوند. همچنین وجود هرگونه آلودگی میکروبی در قسمت سر شیشه شیر یا خود شیشه شیر نوزاد نیز می تواند موجب بروز مسمومیت و علائمی مشابه در نوزاد گردد.
- قارچ‌ها و ویروس‌ها: در برخی موارد، شیر خشک ممکن است حاوی قارچ‌ها یا ویروس‌هایی باشد که می‌توانند موجب بیماری شوند.
- مواد شیمیایی:
- آفت‌کش‌ها و سموم: اگر شیر خشک در محیطی آلوده به مواد شیمیایی یا سموم کشاورزی تولید شود، ممکن است این مواد به شیر خشک منتقل شوند.
- فلزات سنگین: وجود فلزات سنگین مانند سرب یا جیوه در شیر خشک می‌تواند خطرناک باشد و می‌تواند به‌دلیل آلودگی محیطی یا فرآیند تولید رخ دهد.
- افزودنی‌های مضر:
- نگهدارنده‌ها و طعم‌دهنده‌ها: برخی از شیرهای خشک ممکن است حاوی نگهدارنده‌ها یا مواد افزودنی باشند که برای نوزادان مناسب نیستند و می‌توانند واکنش‌های آلرژیک یا ناراحتی‌های گوارشی ایجاد کنند.
- عدم تحمل غذایی:
- حساسیت به پروتئین شیر گاو: نوزادانی که به پروتئین‌های شیر گاو حساسیت دارند، ممکن است با مصرف شیر خشک دچار مشکلات گوارشی و عوارض دیگری شوند.
- عدم تحمل لاکتوز: برخی نوزادان نمی‌توانند لاکتوز را به درستی هضم کنند، که می‌تواند منجر به نفخ، اسهال و درد شکم شود. لذا می بایست در چنین مواردی جهت جلوگیری از مسمومیت نوزاد از شیر خشک بدون لاکتوز استفاده نمود.
مهم ترین علائم مسمومیت نوزاد با شیر خشک
علائم مسمومیت می‌تواند به سرعت بروز کند و شامل موارد زیر است:
- استفراغ: استفراغ مکرر، به‌خصوص اگر همراه با خون یا صفرا باشد، می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا مسمومیت باشد.
- اسهال: اسهال ممکن است شدید و آبکی باشد و ممکن است شامل خون یا مخاط باشد. این وضعیت می‌تواند به سرعت منجر به کم‌آبی شود.
- دل‌درد و نفخ: نوزاد ممکن است به‌دلیل درد شکم و نفخ، بی‌قرار شود و با گریه نشان دهد که ناراحت است. این وضعیت می‌تواند به‌دلیل التهاب روده یا مشکلات گوارشی باشد.
- تحریک‌پذیری: نوزاد ممکن است بی‌قرار و مضطرب شود و نسبت به صداها یا حرکات واکنش نشان دهد. این وضعیت ممکن است نشان‌دهنده ناراحتی شدید یا درد باشد.
- خواب آلودگی یا بی‌حالی: نوزاد ممکن است به‌طرز غیرعادی خواب‌آلود و بی‌حالت باشد، که می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی، عفونت یا عدم تغذیه کافی باشد.
- تب: تب معمولاً نشان‌دهنده وجود عفونت یا واکنش التهابی است. تب بالا (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) باید جدی گرفته شود.
بهترین روش های درمان مسمومیت نوزاد با شیر خشک
درمان مسمومیت بستگی به شدت علائم و وضعیت نوزاد دارد. مراحل زیر می‌تواند در درمان موثر باشد:
- توقف مصرف شیر خشک: به محض مشاهده علائم مشکوک، باید فوراً مصرف شیر خشک قطع شود و به پزشک مراجعه شود. این اقدام می‌تواند از وخیم‌تر شدن وضعیت جلوگیری کند.
- جایگزینی مایعات: برای جلوگیری از کم‌آبی، مهم است که مایعات کافی به نوزاد داده شود. پزشک ممکن است محلول‌های الکترولیتی مناسب تجویز کند که شامل نمک و قند است و می‌تواند به جایگزینی مایعات از دست رفته کمک کند.
- مشاوره پزشکی فوری: در صورت بروز علائم شدید، نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی برای تعیین علت دقیق مسمومیت انجام دهد.
- داروهای تجویزی: پزشک ممکن است برای کاهش استفراغ و اسهال داروهای ضد تهوع یا ضد اسهال تجویز کند. استفاده از این داروها باید تحت نظر پزشک انجام شود.
- بستری شدن در بیمارستان: در مواردی که نوزاد دچار کم‌آبی شدید یا عفونت باشد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد. در این حالت، نوزاد تحت نظر پزشکان قرار می‌گیرد و درمان‌های لازم انجام می‌شود.
نکات پیشگیری از مسمومیت نوزاد با شیر خشک
در ادامه ب بررسی نکات نگهداری صحیح از شیر خشک نوزاد پرداخته ایم تا بدین وسیله برای همیشه از بروز مسمومیت ناشی از شیر خشک در نوزادان جلوگیری نماییم.
- انتخاب مکان مناسب
شیر خشک را در یک محیط خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. گرما و رطوبت می‌توانند کیفیت شیر خشک را تحت تأثیر قرار دهند.
- بسته‌بندی صحیح
پس از باز کردن بسته‌بندی، مطمئن شوید که در آن به‌خوبی بسته شده باشد. این کار از ورود رطوبت و آلودگی به شیر خشک جلوگیری می‌کند.
- تاریخ انقضا
همیشه به تاریخ انقضای شیر خشک توجه کنید و از مصرف محصولاتی که تاریخ انقضا آن‌ها گذشته است، خودداری کنید.
- مدت زمان نگهداری
پس از باز کردن بسته‌بندی، معمولاً شیر خشک باید در مدت ۴ تا ۶ هفته مصرف شود. توجه داشته باشید که این مدت زمان ممکن است بسته به برند متفاوت باشد، بنابراین همیشه به دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی توجه کنید.
- استفاده از قاشق تمیز
هنگام استفاده از شیر خشک، از قاشق یا پیمانه تمیز و خشک استفاده کنید تا از آلودگی جلوگیری شود.
- نگهداری در یخچال
در صورتی که شیر خشک پس از آماده‌سازی مصرف نشود، می‌توانید آن را در یخچال نگهداری کنید، اما حداکثر تا ۲۴ ساعت بعد از آماده‌سازی قابل مصرف است.
- مراقبت از فرمولاسیون
اگر از شیر خشک‌های خاصی مانند بدون لاکتوز یا با پروتئین هیدرولیز شده استفاده می‌کنید، به نگهداری خاص آن‌ها توجه کنید و از هر گونه تداخل با شیر خشک‌های دیگر جلوگیری کنید.
- بررسی قبل از مصرف
قبل از هر بار مصرف، شیر خشک را از نظر بوی نامطبوع، تغییر رنگ یا ذرات غیرمعمول بررسی کنید و در صورت مشاهده هر گونه تغییر، از مصرف آن خودداری کنید.
- عدم فریز کردن
شیر خشک را فریز نکنید. فریز کردن می‌تواند کیفیت آن را کاهش دهد و باعث ایجاد بافت غیرطبیعی شود.
- دسترس‌پذیری
شیر خشک را در دسترس نگه دارید تا در مواقع نیاز به‌راحتی بتوانید از آن استفاده کنید، اما به یاد داشته باشید که باید از شرایط نگهداری مناسب پیروی کنید.
با رعایت این نکات، می‌توانید از کیفیت و ایمنی شیر خشک برای نوزاد خود اطمینان حاصل کنید و خطرات ناشی از مسمومیت یا آلودگی را به حداقل برسانید. مسمومیت نوزاد با شیر خشک یک وضعیت جدی است که نیاز به توجه و مراقبت فوری دارد. با رعایت نکات پیشگیرانه و آگاهی از علائم، والدین می‌توانند از سلامت نوزاد خود محافظت کنند. در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، مشاوره با پزشک بسیار مهم است تا از عواقب جدی جلوگیری شود. در ادامه تیم مجرب داروخانه جهان درمان تعدادی از سوالات رایج مادران در این زمینه را گرد هم آورده اند که ممکن است سوال شما نیز باشد.
- چگونه می‌توانم تشخیص دهم که شیر خشک دچار آلودگی شده است؟
پاسخ: اگر شیر خشک بوی غیرعادی داشته باشد، تغییر رنگ دهد یا به‌طور غیرمعمول به هم چسبیده باشد، باید از مصرف آن خودداری کنید و با پزشک مشورت کنید.
- آیا می‌توان از شیر خشک‌های غیرپاستوریزه استفاده کرد؟
پاسخ: نه، شیر خشک‌های غیرپاستوریزه ممکن است حاوی باکتری‌های مضر باشند. همیشه از محصولات پاستوریزه و معتبر استفاده کنید.
- آیا شیر خشک‌های گیاهی یا بدون لبنیات برای نوزادان ایمن هستند؟
پاسخ: شیر خشک‌های گیاهی یا بدون لبنیات ممکن است برای نوزادان خاصی که به پروتئین‌های شیر حساسیت دارند، مناسب باشند، اما باید تحت نظر پزشک استفاده شوند. این نوع شیر خشک‌ها ممکن است نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را به‌طور کامل تأمین نکنند، بنابراین مشورت با پزشک ضروری است.
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
پاسخ: اگر نوزاد علائم شدید مثل استفراغ مکرر، اسهال خونی، تب بالا، بی‌حالی یا بی‌قراری شدید داشت، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
