سندروم پلیکا
اغلب وقتی بیشتر از حد معمول ورزش های سنگین یا فعالیت های شدید انجام می دهیم و به زانوها فشار زیاد وارد می کنیم، ممکن است که به بیماری سندروم پلیکا دچار شویم. این بیماری باعث تورم و درد در غشای داخلی زانو می شود و مفاصل را حساس می کند.
تشخیص سندروم پلیکا بر اساس مشاهدات و آزمایشات بالینی توسط پزشک صورت می‌گیرد و در برخی موارد، فیزیوتراپی و مصرف قرص ها و تغییر عادات زندگی می‌تواند در روند درمان بیماری مؤثر باشد. در ادامه به شرح جزئیات بیشتری از این بیماری مزمن می پردازیم.
سندروم پلیکا چیست و چه‌کار میکند؟
پلیکا (Plica) به معنای “تا خوردگی” است و غشائی زلال و نرم است که در نقاط مفصلی مختلف بدن وجود دارد.
پلیکاها به صورت نوارهای باریکی درون مفاصل قرار دارند و باعث کاهش اصطکاک بین سطوح مفصلی و جلوگیری از سایش بیش از حد مفاصل می‌شوند. پلیکاها در اکثر مفاصل بدن موجود هستند، اما در بدن برخی افراد، می‌توانند بیش از حد روی هم چین بخورند و ضخیم شوند و بر روی قسمت‌های دیگر مفصل فشار وارد کنند. این وضعیت معمولاً در مفاصل زانو، سرشانه، ساعد و مچ دیده میشود.
سندروم پلیکا در واقع یک وضعیت نادر است که در آن پلیکاها بیش از حد معمول ملتهب و ضخیم می شوند و احتمالاً دورتادور مفصل را فرا می‌گیرند. این امر ممکن است منجر به بروز علائمی مانند درد، تورم، حساسیت به لمس زانو، احساس قفل شدن مفصل، و محدودیت در حرکت مفصل شود.
clevelandclinic درباره سندرم پلیکا می گوید:
A plica is a fold in the membrane that protects your knee joint. Most people have four folds in each knee. Sometimes the plica located in the middle of your knee becomes irritated. This is called plica syndrome and it’s characterized by pain, swelling and instability.
علائم سندروم پلیکا
علائم بیماری سندروم پلیکا می‌توانند متنوع و متفاوت باشند. در برخی از موارد، سندروم پلیکا ممکن است بدون علائم و درد باشد و در موارد دیگر علائم مشکل ساز شوند و ناراحتی زیادی ایجاد کنند. در برخی موارد هم علائم آن شبیه به پارگی مینیسک است. برخی از علائم شایع سندروم پلیکا عبارتند از:
- درد: شدت درد سندروم پلیکا می‌تواند متغییر بوده و از درد ملایم و کم تا درد شدید و مزمن متفاوت باشد. درد معمولاً در منطقه مفصلی که پلیکا در آن محل بیش از حد ضخیم شده است، احساس میشود. ممکن هنگام خم و راست کردن زانوها در ناحیه کشکک یا قسمت بالای کشکک نیز درد احساس شود.
- تورم: مفصل مبتلا به سندروم پلیکا ممکن است متورم شود. این تورم ممکن است همراه با درد و تحریک مفاصل باشد.
- قفل شدن مفصل: در بعضی از موارد، تورم بیش از حد پلیکاها می‌تواند باعث قفل شدن مفصل و محدودیت در حرکت شود. فرد ممکن است احساس کند که مفصل قفل شده است و راه رفتن و خم کردن زانو بسیار دردناک و غیر ممکن می شود.
- صداهای مفصلی: در برخی از موارد، بیماری سندروم پلیکا می‌تواند باعث تولید صداهای غیرطبیعی در مفصل شود. این صداها ممکن است شامل قژقژ، تق تق، ساییدگی، و صداهایی شبیه به این ها باشند.
- محدودیت حرکت: تورم پلیکا ممکن است باعث محدودیت در حرکت مفصل شود و فرد قادر نباشد مفصل را به طور کامل و طبیعی حرکت دهد و دچار محدودیت حرکتی شود.
تشخیص سندروم پلیکا زانو
تشخیص سندروم پلیکا زانو معمولاً توسط پزشک روماتولوژیست و ارتوپد انجام می گیرد. برای تشخیص درست، ممکن است پزشک از روش‌ها و ابزارهای تشخیصی مختلفی استفاده کند:
- معاینه فیزیکی: پزشک به دقت زانوی شما را بررسی میکند. او به دنبال علائمی مانند تورم، درد، قفل شدگی مفصل، محدودیت حرکتی و صداهای غیرطبیعی در زانو می‌گردد.
- تاریخچه بیمار: پزشک درباره تاریخچه دردها، تروماها، فعالیت‌های ورزشی یا حرکاتی که معمولا انجام می دهید و عوامل مرتبط با ظهور علائم در شما سوالاتی مطرح میکند. این اطلاعات به پزشک کمک میکند تا علت بروز بیماری سندروم پلیکا را شناسایی کند.
- تصویربرداری: برای تأیید تشخیص، پزشک ممکن است از روش‌های مختلف تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI یا آرتروسکوپی استفاده کند. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا ساختار داخلی زانو را مشاهده کند و وضعیت پلیکاها را ارزیابی کرده و در مواقع خاص، نمونه برداری انجام دهد.
با بررسی نتایج معاینه فیزیکی و تصویربرداری، پزشک می‌تواند تشخیص سندروم پلیکا زانو را قطعی کند یا نتایج را با سایر عواملی که ممکن است علائم مشابه را ایجاد کنند، مقایسه نماید.
درمان سندروم پلیکا زانو
درمان سندروم پلیکا زانو بستگی به شدت علائم، میزان تحریک و آسیب در ناحیه مفصل و تأثیر آن بر کیفیت زندگی فرد دارد. در صورتی که علائم ضعیف یا شدید و طاقت فرسا باشند، ممکن است به ترتیب روش‌های درمانی زیر پیشنهاد شوند:
- استراحت: استراحت و کاهش فعالیت‌هایی که می‌توانند علائم را تشدید کنند، مثل کنار گذاشتن ورزش‌های سنگین مانند دوچرخه سواری، وزنه برداری، بدنسازی و غیره یا عدم انجام فعالیت‌های تکراری در مدت زمان طولانی مانند ایستادن یا پیاده روی طولانی، می‌تواند به تسریع بهبودی کمک کند.
- استفاده از زانوبند طبی: در بسیاری از مواقع استفاده از زانو بند طبی می تواند علائم بیماری و درد را بسیار کاهش دهد و باعث بهبودی التهاب و جلوگیری از آسیب بیشتر به زانو شود.
- کاربرد یخ و گرما: پس از فعالیت یا احساس درد، استفاده از کمپرس های یخ در مدت زمان کوتاه و یا استفاده از کیسه آب گرم در مدت زمان طولانی تر می‌تواند به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کند. اما در صورتی که استفاده از یخ یا گرما علائم را تشدید کند، باید از آن خودداری کنید.
- فیزیوتراپی: جلسات فیزیوتراپی با کمک تمرینات مقاوم سازی عضلات زانو، افزایش انعطاف پذیری، بهبود تعادل و کنترل حرکت، و کاهش التهاب مفصلی می‌تواند مفید باشد، مانند آب درمانی، ماساژ و غیره.
- تجویز ضدالتهاب‌ها: پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) را تجویز کند تا درد سندروم پلیکا و التهاب آن را کاهش دهد. این داروها می‌توانند به مدت محدود و با توجه به دستور پزشک استفاده شوند.
- تزریقات: در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق آمپول هایی مثل استروئیدها یا محلول‌های ضدالتهاب به مفصل زانو را تجویز کند تا التهاب را کاهش دهد و علائم را کنترل نماید.
- در موارد شدیدتر و مقاومت بدن در مقابل درمان های فوق، انواع روش های جراحی سندروم پلیکا مانند آرتروسکوپی (استفاده از دستگاهی کوچک به منظور برداشتن پلیکاها) یا جراحی باز ممکن است لازم باشد.
جراحی سندروم پلیکا
جراحی ممکن است در مواردی که سندروم پلیکا زانو شدید است و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهد، پیشنهاد شود. هدف اصلی جراحی پلیکا زانو، برداشتن پلیکاهای ضخیم شده یا آسیب دیده است که در مفصل زانو در حالت طبیعی خود وجود ندارند و ممکن است به علت درد کشکک، قفل شدن مفصل و صدا دادن زانو، محدودیت های حرکتی ایجاد کنند.
نوع جراحی سندروم پلیکا بستگی به عوامل مختلفی مانند موقعیت پلیکاها، اندازه و شدت آسیب دیدگی، وضعیت زانو و شرایط بیمار دارد. در برخی موارد، جراحی به روش آرتروسکوپی انجام میشود. در این روش، دستگاه آرتروسکوپ (یک لوله نازک با دوربین و ابزار جراحی) از چند سوراخ کوچک در پوست به زانو وارد شده، پلیکاهای اضافی یا آسیب دیده را برمی دارد. این روش غیر تهاجمی بوده و نسبت به عمل باز، ساده تر و راحت تر است.
در مواردی که پلیکاها بسیار بزرگ یا درهم پیچیده هستند، ممکن است جراحی باز (جراحی با برش بزرگ) لازم باشد. در این روش، با ایجاد برشی بزرگ در پوست و بازکردن زانو، پلیکاها برداشته می‌شوند و سایر تغییرات غیرمعمول در مفصل زانو نیز بررسی و درمان می‌شوند.
بهبودی سندرم پلیکا چقدر طول می‌کشد؟
زمان بهبودی سندروم پلیکا زانو بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله شدت علائم، نوع درمان، میزان همکاری بیمار، و خصوصیات بدنی مانند وزن افراد. هر فرد ممکن است بازخورد و پاسخ به درمان‌ها را با سرعت متفاوتی تجربه کند. در صورتی که درمان‌های غیرجراحی موثر باشند، بهبودی معمولاً در عرض چند هفته یا چند ماه رخ می‌دهد.
اگر درمان غیرجراحی موثر نباشد و نیاز به جراحی سندرم پلیکا باشد، زمان بهبودی ممکن است بیشتر شود. عواملی مانند نوع جراحی، اندازه و تعداد پلیکاها، و وضعیت عمومی بیمار بر مدت زمان بهبودی، تأثیرگذار هستند. معمولاً پس از جراحی، برای استرداد کامل عملکرد زانو و بهبود عضلات آن، به فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی نیاز هست و این فرآیند معمولاً ممکن است چند ماه طول بکشد.
پزشک با بررسی دقیق وضعیت شما و پیگیری درمان، می‌تواند تخمینی از زمان بهبودی را به شما ارائه دهد.
در صورت ابتلا به سندرم پلیکا می‌توانم بدوم؟
در صورت ابتلا به سندروم پلیکا زانو، معمولاً توصیه میشود از فعالیت‌های ورزشی یا وارد کردن فشار سنگین بر روی زانو خودداری کنید. این امر به منظور جلوگیری از تشدید علائم و آسیب بیشتر به مفصل زانو است.
به هر حال، مقاومت بدنی هر فرد در برابر فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین ممکن است متفاوت باشد. برخی افراد با علائم خفیف سندروم پلیکا زانو ممکن است بتوانند به طور محدود و در حد تحمل بدن خود ورزش کنند، در حالی که در موارد شدیدتر، توصیه میشود از فعالیت‌هایی که ممکن است علائم را تشدید کنند، خودداری کنند.
بهتر است با پزشک درباره توانایی بدن خود در انجام فعالیت‌ها و ورزش‌ها مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند بر اساس شدت علائم، نوع ورزش و وضعیت شما، راهنمایی های مناسبی را درباره فعالیت‌هایی که می‌توانید انجام دهید، بهبود وضعیت زانو و کاهش علائم ارائه دهد.
سندرم پلیکا چقدر شایع است؟
بیماری سندروم پلیکا زانو یک حالت نادر است و تشخیص ابتلا به آن، به معیارهای تشخیصی مورد استفاده و نیز تحقیقات پژوهشی در این زمینه بستگی دارد. اطلاعات دقیق درباره درصد ابتلا به سندروم پلیکا زانو ممکن است محدود باشد.
با این حال، برخی منابع اشاره می‌کنند که سندروم پلیکا زانو می تواند برای حدود 1٪ تا 3٪ از جمعیت رخ دهد. بیماری سندروم پلیکا ممکن است در برخی از گروه‌های خاص مانند ورزشکاران و افرادی که مجبورند به طور مکرر فعالیت‌های سنگین انجام دهند یا ناخواسته بر روی زانوی خود بیش از حد فشار وارد می کنند، شیوع بیشتری داشته باشد.
آیا می‌توان از سندرم پلیکا پیشگیری کرد؟
در حال حاضر، راه های قطعی برای پیشگیری از سندروم پلیکا زانو وجود ندارد، زیرا دقیقاً علت بروز این سندرم هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، می‌توان با انجام برخی اقدامات و روش‌ها، ریسک ابتلا به این سندرم یا عوارض آن را کاهش داد:
- تقویت عضلات: تقویت عضلات زانو، به ویژه عضلات ران و پشت ران، می‌تواند به استحکام و بهبود عملکرد عضلات زانو کمک کند.
- استفاده از تجهیزات مناسب: استفاده از کفش‌های مناسب و انتخاب صحیح تجهیزات ورزشی برای کاهش ضربه و فشارهای وارده بر زانو می‌تواند مفید باشد.
- تمرینات سبک و متناسب: انجام تمرینات سبک و گرم کردن قبل از ورزش، استراحت کافی و بهره‌گیری از فیزیوتراپی و تمرینات تعادلی می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به سندروم پلیکا زانو کمک کنند.
- کاهش فشار و ضربه های شدید به زانو: در صورتی که ورزشی انجام می‌دهید که بر روی زانوها فشار زیادی وارد میکند یا فعالیت هایی که باعث ورود ضربه به زانو میشود، سعی کنید آن ها را کنار گذاشته و با فعالیت های کم خطر دیگری جایگزین کنید.
مهم است که قبل از هر تغییر در روش‌های ورزشی یا برنامه‌های تمرینی خود، با پزشک متخصص یا مشاور ورزشی خود مشورت کنید تا بهترین راهکارها و روش‌های پیشگیری از آسیب را به شما ارائه دهند.
جمع بندی
با وجود اینکه سندروم پلیکا یک وضعیت نادر است و اثرات آن بر بیماران بسیار متفاوت است، اکنون تلاش‌هایی برای درک بهتر علت و مکانیسم‌های این بیماری توسط پژوهشگران در حال انجام است. امیدواریم با پیشرفت در علوم پزشکی، روش‌های بهتری برای تشخیص و درمان سندروم پلیکا در آینده ارائه شود و بتوان شرایط بهبودی و کنترل بیشتری برای افراد مبتلا به این وضعیت فراهم نمود.
علائم سندروم پلیکا ممکن است در همه افراد یکسان نبوده و نسبت به شدت و محل عارضه و واکنش بدن هر فرد، متفاوت باشد. در صورت تجربه هرگونه علامتی که به سندروم پلیکا مرتبط است، مراجعه به روماتولوژیست و ارتوپد جهت تشخیص دقیق و درمان مناسب، توصیه میشود.
مهم است که قبل از تصمیم به جراحی سندروم پلیکا، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک بر اساس شرایط شما و بررسی دقیق وضعیت زانو، میزان درد و محدودیت حرکت، درباره نوع و زمان جراحی تصمیم می‌گیرد. همچنین، پس از جراحی، معمولاً فرآیند فیزیوتراپی برای بازگشت به عملکرد طبیعی زانو توصیه میشود.
در هر صورت، برای داشتن اطلاعات دقیق‌تر درباره شیوع و علائم و درمان سندروم پلیکا زانو، بهتر است به منابع پژوهشی پزشکی و مقالات علمی در این زمینه مراجعه کنید.
