فلج مغزی یا بیماری سی پی چیست + کاربردی‌ترین وسایل مراقبتی!

فلج مغزی یا بیماری سی پی

فلج مغزی (Cerebral Palsy)  یک بیماری ناشی از آسیب به مغز است که به علت ایسکمی، خونرسانی نامتعادل، التهاب، عفونت، تروما و یا بیماری های دیگر رخ می دهد. این بیماری منجر به اختلال در حرکت، قدرت، تعادل، احساسات، حس، صحبت کردن و عملکرد شناختی می شود.

وسایل مراقبتی از بیمار فلج مغزی مهمی وجود دارند که برای کمک به این افراد در تسهیل روزمره زندگی و بهبود کیفیت زندگی آنها استفاده می ‌شوند. از کاربردی ترین وسایل مراقبتی می توان به واکر، عصا، ویلچر، بالابر بیمار و ارتز بی حرکت زانو اشاره کرد.

افراد مبتلا به فلج مغزی، استفاده از وسایل مراقبتی بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی و استقلالیتشان بخشیده و کمک به انجام فعالیت‌های روزمره می ‌کند. مهمترین نکته این است که انتخاب هر وسیله باید با توصیه و راهنمایی حرفه‌ ای کادر درمانی انجام شود تا بهترین نتیجه ممکن را به دست آورد.

فلج مغزی چیست؟

بیماری سی پی، فلج مغزی چیست؟ فلج مغزی یا بیماری سی پی (Cerebral Palsy) یک اختلال حرکتی مزمن است که ناشی از آسیب یا نقص در بخش‌های مختلف مغز است. آسیب مغزی می ‌تواند از طریق عواملی مانند عفونت، سکته مغزی، آسیب سر و گردن، ناهنجاری های جنینی و سایر عوامل دیگر ایجاد شود.

فلج مغزی معمولاً در دوران کودکی بروز می‌ کند و ممکن است منجر به مشکلات مختلفی در حرکت، تعادل، قدرت عضلانی، انعطاف ‌پذیری و کنترل عضلانی شود. علائم فلج مغزی از سبک تا شدید متغیر بوده و به طور کلی در محدوده دو دست و دو پا تاثیر می‌ گذارد.

درمان فلج مغزی معمولاً به منظور بهبود حرکت و عملکرد بیمار صورت می‌ گیرد و شامل فیزیوتراپی، توانبخشی، درمان دارویی و در صورت لزوم عمل جراحی می باشد. هدف از درمان فلج مغزی افزایش استقلالیت و کیفیت زندگی بیمار است. علاوه بر درمان، پشتیبانی اجتماعی و روانشناختی نیز به بیماران و خانواده ‌هایشان ارائه می‌ شود.

علت های فلج مغزی

بیماری سی پی ناشی از آسیب به مغز است که به دلیل علل مختلفی رخ می دهد. برخی از علت های شایع فلج مغزی عبارتند از:

آسیب نخاعی: آسیب به نخاع یا نقاط عصبی که اطراف آن قرار دارند، می‌ تواند باعث فلجی شود. این آسیب ها ممکن است ناشی از ضربه، تصادفات، سقوط یا تومورها باشند.

آسیب به مغز: تروما یا آسیب به بخشهای مختلف مغز، ممکن است باعث فلج شود. برخی شواهد نشان می ‌دهد که آسیب به مغز می‌تواند ناشی از ضربه ‌ها، خونریزیها، التهابها، کم‌ آبی مغزی یا عفونتها باشد.

بیماری های عصبی: برخی بیماری های عصبی مانند سکته مغزی، التهاب مغز، ساکن میسی‌سپی مغزی، پارکینسون و مولتیپل اسکلروز ممکن است منجر به فلجی شوند.

عوامل خطر اجتناب‌ ناپذیر: برخی عوامل مانند سن (بالاترین خطر در افراد مسن)، جنسیت (بیشتر در مردان)، تاریخچه خانوادگی و برخی شرایط زمینه ‌ساز مانند سکته مغزی از قبل، مالتیپل پارتنر و آسیب قبلی ناشی از ضربه به سر نیز می‌ توانند عواملی باشند که فلج  مغزی را افزایش ‌دهند.

علائم فلج مغزی

علایم فلج مغزی متنوع و متناسب با نوع و شدت این حالت می‌ باشند. معمولاً در افرادی که با فلج مغزی روبرو هستند، عمدتاً قدرت حرکتی و کنترل عضلات در یک یا هر دو طرف بدن تاثیرمی گذارد. بعضی از علایم و نشانه ‌های فلج مغزی عبارتند از:

قدرت پایین عضلات در یک یا هر دو طرف بدن، اختلال در تحرک و حرکت کردن عضلات با دقت کمتر، مشکلات در مهارتهای رشد و توسعه مانند راه رفتن، صحبت کردن و یا تغذیه، تنش و اسپاسم عضلات، مشکلات تعادل و تحرک، مشکلات در توانایی استفاده از عضو تحت تاثیر فلج، مانند دست یا پا، تحریک و حساسیت کمتر در عضلات تحت تاثیر فلج

در صورت داشتن هر گونه علامت یا نشانه مشکوک، توصیه می ‌شود که به پزشک مراجعه کرده تا با توجه به ارزیابی های لازم، تشخیص صحیح انجام شود.

mayoclinic.org در این باره می گوید:

Symptoms of cerebral palsy can vary greatly. In some people, cerebral palsy affects the whole body. In other people, symptoms might only affect one or two limbs or one side of the body. General symptoms include trouble with movement and coordination, speech and eating, development, and other issues.

علائم اولیه‌ی CP در کودکان

کولپزژنیتیو پارالیزی (CP) یک اختلال حرکتی است که در کودکان طی دوران جنینی یا به دنبال تولد بوجود می‌ آید. علایم اولیه CP ممکن است در طی سال اول زندگی ظاهر شود یا تا سن دو سالگی شناسایی شوند. برخی از علایم اولیه CP عبارتند از:

مشکل در حرکت و کنترل عضلانی: کودک ممکن است، مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، تشنج های عضلانی یا تنظیم نامناسب کشش عضلانی داشته باشد.

عدم تعادل و کنترل بین حرکت ها: کودک ممکن است مشکلاتی در تعادل، هماهنگی حرکتی داشته باشد. ممکن است کودک نتواند به طور صحیح حرکت کند، بنابراین نیاز به استفاده از وسایل مراقبتی برای حرکت و حمایت داشته باشد.

مشکلات حرکتی گروه عضلانی: کودک ممکن است مشکلاتی در حرکت عضلات دست و پاها، جمجمه و گلو داشته باشد. این شامل مشکلاتی مانند زوال عضلانی اتروفیک (تاخیر در رشد عضلات)، انقباضات عضلانی و پایین بودن عملکرد عضلات است.

مشکلات رشد فیزیکی و توسعه ای: کودکان مبتلا به CP ممکن است در زمینه هایی مانند رشد فیزیکی، توانایی حرکتی، یادگیری و توسعه تاخیر داشته باشند.

غربالگری و تشخیص CP در کودکان

غربالگری و تشخیص اختلال CP ( مهارت های حرکتی) در کودکان یک مرحله مهم در ارزیابی توسعه جسمانی آنها است. CP به عنوان یک اختلال مزمن و غیر پیشرونده در حرکت و عملکرد عضلانی شناخته می شود. در زمان غربالگری، متخصصان به صورت سیستماتیک بررسی می کنند که آیا کودکان دچار هر نوع علائم یا عللی هستند که ممکن است به CP مربوط باشد. در این پروسه، از ابزارها و معیارهای مختلفی برای غربالگری استفاده می شود. برخی از روش های معمول غربالگری شامل تاریخچه پزشکی و اجتماعی، معاینه فیزیکی و عصبی، آزمون های تشخیصی تست عملکردی مشابه به آزمون های حرکتی و نمونه برداری خون و تصویربرداری شامل MRI است.

تاریخچه پزشکی کامل از کودک و خانواده، اطلاعات مربوط به بارداری، زایمان و توسعه و توسعه اولیه شامل بررسی مسائل بازماندگی نخاعی، هیپوکسی و استرس زایمانی را در بر می گیرد.

معاینه فیزیکی شامل بررسی ناپایداری، ضعف عضلانی، کمبود انعطاف پذیری مفاصل، اختلال در کنترل حرکتی و تغییرات تونیکیته (تنش عضلانی) است.

عملکرد عصبی شامل بررسی قوانین رفتار عصبی، رسانایی حسی و حرکتی، و بررسی عملکرد آن است.

آزمون های تشخیصی ممکن است شامل استفاده از نمونه برداری خون برای بررسی عوامل متابولیک، آزمون های ارزیابی عملکرد حرکتی (مانند تست های تعادل و مشاهده کودک در زمان راه رفتن یا دویدن) و تصویربرداری (برای بررسی ساختار مغز و جریان خون) باشد.

بعد از غربالگری اولیه، در صورت وجود سوء پیشرفت یا شبهه CP بر اساس علائم و عللی که مشکوک به آن است، از تمام ابزارهای موجود استفاده می شود. تشخیص نهایی توسط تیم چند تخصصی از جمله پزشکان کودکان، جراحان مغز و اعصاب و فیزیوتراپیست ها تصمیم گیری می شود.

فلج مغزی و مشکلات مربوط به آن

فلج مغزی به وضعیتی گفته می ‌شود که فرد به دلیل صدمه‌ مغز یا مهره‌ نخاعی یا رشته‌ عصبی، توانایی کامل یا جزئی  منطقه‌ ای از بدن خود را از دست داده باشد. علل فلج مغزی ممکن است شامل سانحه‌ های رانندگی، صدمات ورزشی، آسیب به نخاع ناشی از عمل جراحی، عفونت های عمده، تشدید ام اس و سایر بیماری های عصبی باشد.

مشکلات مربوط به فلج مغزی می ‌تواند شامل موارد زیر باشد:

محدودیت حرکتی: فرد مبتلا به فلج مغزی ممکن است نتواند قدم زدن، قرار دادن پاشنه روی زمین یا حرکات دست را به‌طور طبیعی انجام دهد.

محدودیت در تحمل فشار: فرد ممکن است نتواند وزن بدن خود را بر روی پاها یا نقطه قابل فشار دیگری نگه دارد.

مشکلات تعادل: به دلیل عدم کنترل دقیق عضلات، ممکن است فرد دچار اختلالات تعادل شود.

مشکلات تنفسی: در برخی موارد، فلج مغزی می ‌تواند بر تنفس تأثیر بگذارد و مشکلات تنفسی را ایجاد کند.

مشکلات روانی: فلج مغزی می ‌تواند بر روی روحیه و روانی فرد تأثیر بگذارد و احساساتی مانند اضطراب، افسردگی و عدم اعتماد به نفس را به دنبال داشته باشد.

این فقط برخی از مشکلات ممکن است که مربوط به فلج مغزی باشند. برای هر فرد ممکن است تجربه و نیازهای متفاوتی وجود داشته باشد. مشاوره و درمان توسط پزشکان و تیم درمانی متخصص می ‌تواند بهترین روش برای مدیریت فلج مغزی و مشکلات مربوطه باشد.

درمان و مراقبت از بیماران فلج مغزی

درمان و مراقبت از بیماران فلج مغزی مشمول یک تیم تخصصی است که شامل پزشکان، فیزیوتراپیست ها، توانبخشی ها، بهداشتگران و روانشناسان می‌ شود. درمان و مراقبت از بیماران فلج مغزی بستگی به شدت و نوع فلج دارد، اما در کل به موارد زیر توجه می ‌شود:

فیزیوتراپی و توانبخشی: تمرینات فیزیکی و توانبخشی که توسط فیزیوتراپیست ها و توانبخشی ها انجام می ‌شود، عضلات را تقویت می‌ کند و کنترل حرکتی بهتری را به بیماران فلج مغزی می ‌دهد.

درمان دارویی: استفاده از داروها می ‌تواند برای کنترل درد، بهبود عملکرد عصبی و کاهش علائم فلج مغزی مفید باشد.

کمک های ارتوپدی و کمک های حرکتی: استفاده از دستگاه های کمکی مانند اسکوترهای الکتریکی، وسایل ارتوپدی، به بیماران در حرکت کمک می ‌کنند.

مراقبت های روانشناختی و روان درمانی: برای افزایش کیفیت زندگی بیماران، مراقبت های روانشناختی و روان درمانی می ‌تواند مفید باشد. این امر شامل کاهش اضطراب، افزایش خود کنترلی و توانایی مقابله با شرایط می‌شود.

مراقبت های بهداشتی: حفظ بهداشت شخصی، جلوگیری از عفونت ها و مراقبت از تغذیه بهبود وضعیت بیماران فلج مغزی را تسهیل می‌ کند.

کاربردی‌ترین تجهیزات درمانی فلج مغزی

فلج مغزی یک حالت ناتوانی است که ناشی از صدمه‌ های مغزی در ناحیه‌ های مختلف مغز است. این صدمه می ‌تواند باعث اختلال در کنترل عضلات و حرکت شود. برای مراقبت از بیماران فلج مغزی، وسایل مراقبتی زیر می‌توانند مفید باشند.

• استفاده از پوشش یا بند حفاظتی برای جلوگیری از صدمات بیشتر یا سقوط بیمار در طول حرکت.
• استفاده از کنترل شونده هایی مانند اهرم های راهرو، عصا یا واکر چرخدار برای کمک به بیمار در حرکت و ایستایی.

واکر

استفاده از واکر برای بیماران فلج مغزی می ‌تواند به عنوان یک روش درمانی مفید مطرح شود. واکرها، دستگاه هایی هستند که به بیماران کمک می‌ کنند تا بتوانند به طور مستقل حرکت نمایند. با استفاده از چارچوب واکر و فشار دادن به دسته‌های آن، بیمار می ‌تواند حرکت کرده و قدم بزند. همچنین برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله نحوه راه رفتن با واکر چگونه است؟ را نیز مطالعه کنید.

عصا

عصا برای بیماران فلج مغزی می ‌تواند به عنوان یک وسیله کمکی استفاده شود. اما نوع عصایی که برای این بیماران مناسب است، به میزان توانایی فیزیکی و نیازهای هر فرد متفاوت است. در برخی موارد، عصای قابل تنظیم ارتفاع می ‌تواند مناسب باشد تا بیمار بتواند به راحتی راه برود و وزن خود را بر روی عصای تحمیل کند. همچنین، عصای ایستاده (quad cane) با چهار سرپیچک می‌ تواند استقامت و پایداری بیشتری را به بیماران فلج مغزی بدهد.

ارتز بی حرکت زانو

وسیله آرتز بی حرکت زانو برای بیماران فلج مغزی یک وسیله کمکی است که برای کمک به افرادی که به علت فلج مغزی قادر به حرکت زانو خود نیستند طراحی شده است. این وسیله قادر است حرکتی مشابه حرکت طبیعی زانو را برای فرد به اجرا بگذارد.

وسیله آرتر بی حرکت زانو شامل قسمت هایی مانند جوش مفصلی، ساق پایی، پشت زانو و پایه‌ های پشتیبانی است. با استفاده از گیره ها، وسیله بر روی پاتلاها و پشت زانو ثابت می ‌شود و قادر به حرکت مفصل زانو می‌ باشد. با استفاده از اجزای قابل تنظیم و واگردانی، وسیله به افراد با اندازه‌ها و نیازهای مختلف سازگار است.

وسیله آرتر بی حرکت زانو به عنوان یک وسیله حمایتی برای درمان و توانبخشی بیماران فلج مغزی استفاده می‌ شود. این وسیله می ‌تواند به فرد کمک کند تا بتواند در حرکت زانوی خود پایدارتر باشد، قدم های بلندتری بردارد و به طور کلی بهبودی در توانایی حرکتی خود داشته باشد.

بالا بر بیمار

وسیله بالابر بیمار معمولاً برای کمک به بیماران فلج مغزی استفاده می ‌شود. این دستگاه به صورت امن و کنترل شده بیمار را از زمین بالا برده و به او اجازه می ‌دهد تا بتواند ایستادن، راه رفتن را کنترل کند. وسایل بالابر بیمار شامل بالابرهای تمام اتوماتیک با سنسورهای فشار بدن، بالابرهایی که به کمک هیدرولیک و یا برق کار می ‌کنند یا بالابرهایی با ترکیبی از فناوری ‌های مختلف باشند.

معمولاً وسایل بالابر بیماری که قابل حمل و تنظیم هستند، باعث آسانتر شدن انتقال بیماران بین تخت، صندلی ها و توالت می ‌شوند و حتی برخی از آنها توانایی بستری کردن بیماران را نیز دارند.

در هر صورت، برای استفاده ایمن از وسیله بالابر بیمار، باید همیشه دستورالعمل سازنده را دنبال کنید و توجه نمایید که هر وسیله بالابر برای نیازهای خاص افراد مختلف مناسب می باشد.

ویلچر

ویلچر یا صندلی چرخدار یک وسیله کمکی است که برای افرادی که نمی ‌توانند به صورت کامل راه رفتن کنند، به کار می ‌رود. برای بیماران فلج مغزی، ویلچر می ‌تواند یکی از وسایلی باشد که امکان حرکت و انتقال آن‌ها را به سرعت و با راحتی فراهم کند. این ویلچرها با پشتیبانی وسیعی از قسمتهای بدن و استفاده از چرخ بزرگ در عقب و کوچکتر در جلو، برای تسهیل حرکت در سطح دسترس قرار دارند.

بعضی از ویلچرها قابلیت قابل تنظیم برای ارتفاع صندلی و زاویه پایه ‌ها را دارند تا بتوانند به شکل مطلوبتری به بیمار کمک کنند. بیماران فلج مغزی می ‌توانند با استفاده از ویلچر به راحتی در فضاهای مختلف حرکت کرده و از زندگی روزمره خود به خوبی استفاده کنند.

نتیجه گیری

بیماری CP یا فلج اسپاستیک دست و پا (Cerebral Palsy) یک اختلال حرکتی است که در دوران جنینی یا در دوران نوزادی بوجود می ‌آید. این بیماری ناشی از آسیب به مغز و سیستم عصبی بوده و اغلب به صورت دائمی است.

برای مراقبت از بیماران با CP و بهبود کیفیت زندگی آنها، می‌توان از انواع وسایل مراقبتی از بیمار فلج مغزی استفاده کرد. این وسایل شامل مواردی نظیر واکر، ویلچر، بالابر بیمار، عصا و ارتز بی حرکت زانو می باشد.